Категорије

Dr Aleksandar Simonovski
Institut za nacionalnu istoriju
Skoplje, Makedonija

 

THE RESCUE OF THE ALLIED PILOTS IN POREČE IN 1944
[SPAŠAVANJE SAVEZNIČKIH AVIJATIČARA U POREČU 1944. GODINE]

God. XXXV, 1/2017, str. 77–101
https://doi.org/10.29362/ist20veka.2017.1.sim.77-101

 

APSTRAKT/REZIME: Tokom Drugog svetskog rata Ravnogorski pokret je delovao na određenim područjima teritorije Makedonije pod bugarskom okupacijom, među kojima je bilo i Poreče. Na ovom području pripadnici Ravnogorskog pokreta spasili su sedam savezničkih (američkih) avijatičara u drugoj polovini avgusta 1944. godine. Nakon što je sedam avijatičara (padobranaca) skočilo iz aviona, pripadnici Ravnogorskog pokreta i Bugari su ih primetili: radilo se o situaciji koja će od dveju strana prva stići do avijatičara. U takvim okolnostima razvila se borba između ravnogoraca i Bugara. Bugarski vojnici su se na kraju povukli, a saveznički avijatičari su ostali sa pripadnicima Ravnogorskog pokreta u Poreču sve do njegovog razbijanja u ovoj oblasti krajem avgusta 1944. Tada su predati Petoj makedonskoj narodnooslobodilačkoj udarnoj brigadi. Posle toga, 21. oktobra 1944. avijatičari su evakuisani iz Jugoslavije. Mesec dana su proveli u Italiji, pre povratka u Sjedinjene Američke Države. Jedan od spasenih avijatičara, Donald N. Krus, 26. juna 1945. napisao je pismo Mihajlu N. Andriću, koji je u vreme spasavanja avijatičara bio pripadnik Ravnogorskog pokreta u Poreču. Krus je u pismu, uz ostalo, izrazio zahvalnost Andriću za ukazanu pomoć.

 

KLJUČNE REČI: Ravnogorski pokret, Poreče, Voislav Sajković, Mihajlo Andrić, Donald N. Krus, avijatičari, pismo

 

IZVORI:

 

REFERENCE:

  • Dragoljub M. Mihailović, rat i mir đenerala. Izabrani ratni spisi, I. Priredili: Milan Vesović, Kosta Nikolić, Bojan B. Dimitrijević. Beograd: Srpska reč, 1998.
  • Savezničko bombardovanje Leskovca 6. septembra 1944, studija i dokumenti. Momčilo Pavlović, Veroljub Trajković. Leskovac: Institut za savremenu istoriju, Narodni muzej Leskovac, 1995.
  • Čepreganov, Todor. Britanskata uprava za specijalni operacii (SOE) vo Makedonija: britanskite voeni misii vo Makedonija (1942–1945). Skopje: Institut za nacionalna istorija, 2001.
  • Dimitrijevski, Marjan. Makedonija vo Antifašističkata vojna (1944–1945). Skopje: Menora, 1995.
  • Dimitrijevski, Marjan. Makedonskata vojska 1944–1945 (Pregled na Glavniot štab, brigadite, diviziite, korpusite i V jugoslovenska armija). Skopje: Institut za nacionalna istorija, 1999.
  • Dželebdžić, Milovan. Borbe s grupom armija „E“ (od Grčke do austrijske granice). Beograd: Narodna armija, 1978.
  • Dželebdžić, Milovan. „Dejstva na komunikacije u Jugoslaviji od 1. do 7. septembra 1944. godine“. Vojnoistorijski glasnik XXI, br. 3, (1970), 7–
  • Craven, Wesley Frank and Cate, James Lea. The Army Air Forces in World War II, Volume Three, Europe: Argument to V-E Day, January 1944 to May 1945. Washington, D.C.: Office of Air Force History, 1983.
  • Craven, Wesley Frank and Cate, James Lea. The Army Air Forces in World War II, Volume Two, Europe: Torch to Pointblank, August 1942 to December 1943. Washington, D.C.: Office of Air Force History, 1983.
  • Manevska, Draga-Orajt. „Skromna prijatelska večera“. In: Zbornik na seќavanja i dokumenti za borbeniot pat na Pettata makedonska narodnoosloboditelna brigada-Prilepska. Redakcija Ljuben Georgievski-Ljupta i dr., 122–123. Skopje: Opštinski odbor na Sojuzot na borcite od NOB-Prilep i Sekcija za neguvanje na borbenite tradicii na Pettata MNO brigada-Prilepska-Skopje, 1998.
  • Markoski, Blagoja. Taleska, Milena. Gorin, Svemir. “Geographical present and future of Poreče”. Paper presented at the scientific conference “Poreče Throughout the History”, 5–6 September 2009, the village of Samokov, Poreče, Republic of Macedonia.
  • Maurer, Maurer. Air Force Combat Units of World War II. Washington, D.C.: Office of Air Force History, 1983.
  • Maurer, Maurer. Combat squadrons of the Air Force World War II. S.l.: Albert F. Simpson Historical Research Center, Office of Air Force History, 1982.
  • Mihajlov, Mile. Voenozadninskite organi vo Narodnoosloboditelnata vojna na Makedonija (1941–1945). Skopje: Institut za nacionalna istorija, NIO „Studentski zbor“, 1992.
  • Miller, Marshall Lee. Bulgaria during the Second World War. Stanford, California: Stanford University Press, 1975.
  • Mire, Dimče. „Brigadata formira-nova brigada“. In: Zbornik na seќavanja i dokumenti za borbeniot pat na Pettata makedonska narodnoosloboditelna brigada-Prilepska. Redakcija Ljuben Georgievski-Ljupta i dr., 118–121. Skopje: Opštinski odbor na Sojuzot na borcite od NOB-Prilep i Sekcija za neguvanje na borbenite tradicii na Pettata MNO brigada-Prilepska-Skopje, 1998.
  • Nikolić, Kosta. Istorija Ravnogorskog pokreta 1941–1945, knjiga druga, Srbija pod okupacijom. Beograd: Zavod za udžbenike, 2014.
  • Pepeljugoski, Petar. Nezaboravni godini (seќavanja). Prilep: RO Pečatnica „11 Oktomvri“ – Prilep, 1982.
  • Pepeljugovski, Petar-Crveniot. „Učestvoto i pridonesot na Pettata brigada vo borbite za osloboduvanje na Porečieto“. In: Zbornik na seќavanja i dokumenti za borbeniot pat na Pettata makedonska narodnoosloboditelna brigada-Prilepska. Redakcija Ljuben Georgievski-Ljupta i dr., 142–149. Skopje: Opštinski odbor na Sojuzot na borcite od NOB-Prilep i Sekcija za neguvanje na borbenite tradicii na Pettata MNO brigada-Prilepska-Skopje, 1998.
  • Petranović, Branko. Srbija u Drugom svetskom ratu 1939–1945. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar, 1992.
  • Petrovski, Goga. „Sproveduvanje na četničkoto rakovodstvo od Poreče do Glavniot štab na NOV na Makedonija“. In: Zbornik na seќavanja i dokumenti za borbeniot pat na Pettata makedonska narodnoosloboditelna brigada-Prilepska. Redakcija Ljuben Georgievski-Ljupta i dr., 124–126. Skopje: Opštinski odbor na Sojuzot na borcite od NOB-Prilep i Sekcija za neguvanje na borbenite tradicii na Pettata MNO brigada-Prilepska-Skopje, 1998.
  • Ravenstein, Charles A. The organization and lineage of the United States Air Force. Washington, D.C.: Office of Air Force History, 1986.
  • Rečnik srpskohrvatskog književnog i narodnog jezika, knjiga XVIII, opovrgavanje – ocariti. Urednici dr Darinka Gortan-Premk i dr. Beograd: SANU, Institut za srpski jezik, 2010.
  • Rečnik srpskohrvatskoga književnog jezika, knjiga IV, drugo fototipsko izdanje. Uređivački odbor Mihailo Stevanovic i dr. Novi Sad: Matica srpska, 1990.
  • Rečnik srpskohrvatskoga književnog jezika, knjiga V, drugo fototipsko izdanje. Uređivački odbor Mihailo Stevanoviħ i dr. Novi Sad: Matica srpska, 1990.
  • Sredl, Katherine. Defenders of Liberty: 2nd Bombardment Group/Wing 1918–1993. Paducah: Turner Publishing Company, 1998.
  • Stanev, Stanimir Stoyanov and LaScotte, Mark Eugene. 289 days near Shumen. Shumen: Konstantin Preslavsky University Press, 2012.
  • Zografski, Dančo. „Britanskite misii vo Vardarska Makedonija vo 1943 i 1944 godina“. In: Zbornik na trudovi posveteni na akademikot Mihailo Apostolski po povod 75-godišninata od životot. Ureduvački odbor akad. Mihail D. Petruševski (odgovoren urednik) i dr., 277–291. Skopje: Makedonska akademija na naukite i umetnostite, 1986.