Категорије

Dr Nemanja Dević
Institut za savremenu istoriju
Beograd, Republika Srbija

 

LEGALIZACIJA PARTIZANA U SRBIJI 1941‒1942.

God. XXXIX, 1/2021, str. 1–18
https://doi.org/10.29362/ist20veka.2021.1.dev.1-18

 

APSTRAKT/REZIME:

Slom ustanka u Srbiji u jesen 1941. otvorio je i pitanje sudbine njegovih učesnika koji su u prethodnom periodu uzeli učešća u aktivnostima protiv nemačkih snaga i srpskih vlasti pod okupacijom. Manji deo pripadnika partizanskih odreda odstupio je sa Vrhovnim štabom u Sandžak, dok je onima koji su ostali u nekadašnjim žarištima ustanka predstojala teška borba za opstanak na terenu. Dok su aktivnosti partizana koji su produžili gerilsku borbu ili po raspuštanju svojih odreda bili uhapšeni i odvedeni u logore detaljno rekonstruisane, pitanje onih koji su tada položili oružje ostalo je u senci istorijskih istraživanja. U istoriografiji se pod pojmom „legalizacija“ 1941. podrazumeva prelazak dela vojno-četničkih odreda u okvire vojnih struktura Srpske vlade pod okupacijom. Povratak primarnim istorijskim izvorima, pre svega arhivskoj građi, ali i pojedinim memoarskim zapisima ukazuje nam da se i jedan deo partizana i komunista na sličan način legalizovao pri kolaboracionističkim formacijama. Njihova legalizacija imala je nešto drugačije karakteristike. Opšta pojava na prelazu 1941/1942. bila je i njihovo privremeno sklanjanje i prelazak u jedinice JVuO. U ovom radu analiziramo karakteristike tog procesa.

 

KLJUČNE REČI: 1941, Srbija, ustanak, partizani, Komunistička partija Jugoslavije, građanski rat, legalizacija

 

REFERENCE:

  • Aleksić, Dragan. „Partizanski odredi u zapadnoj Srbiji u zimu 1941/1942. godine“. Magistarski rad, Univerzitet u Beogradu, Filozofski fakultet, Odeljenje za istoriju, 1984.
  • Barker, Elizabeth. Britanska politika prema jugoistočnoj Evropi u Drugom svjetskom ratu. Zagreb: Globus, 1978. http://www.znaci.net/00001/1714.htm (pristupljeno 15. 8. 2020).
  • Bondžić Dragomir, i Milutin Živković. „Miladin Radulović Krcun (1912–1982). Prilozi za biografiju“. Tokovi istorije, 2, (2018), 119–141. DOI https://doi.org/10.31212/tokovi.2018.2.bon.119–141.
  • Borković, Milan. SKOJ i omladinski pokret u Srbiji. Beograd: Rad, 1970.
  • Božović, Branislav. Specijalna policija u Beogradu 1941–1944. Beograd: Zavod za udžbenike, 2014.
  • Čačanski kraj u Narodnooslobodilačkoj borbi. Čačak: Istorijski arhiv, 1968.
  • Davidović Goran, i Miloš Timotijević. Zatamnjena prošlost. Istorija ravnogoraca čačanskog kraja. Čačak: Međuopštinski istorijski arhiv, 2004.
  • Davidović Goran, i Miloš Timotijević. Osvetljavanje istine. Čačak: Narodni muzej, Istorijski arhiv, 2006.
  • Dimitrijević, Bojan. Valjevski ravnogorci. Valjevo: Srpska reč, Istorijski arhiv Valjevo, 1998.
  • Dimitrijević, Bojan. Vojska Nedićeve Srbije. Oružane snage srpske vlade 1941–1945. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 2011.
  • Glišić Venceslav, i Gojko Miljanić. Rukovođenje narodnooslobodilačkom borbom u Srbiji 1941–1945. Beograd: Republički odbor SUBNOR-a, 1994.
  • Glišić, Venceslav. Teror i zločini nacističke Nemačke u Srbiji. Beograd: Rad, 1970.
  • Glišić, Venceslav. Užička republika. Beograd: Nolit, 1986.
  • Grujičić, Živorad. Zlatibor u ravnogorskom pokretu. Čajetina: Kulturno sportski centar, 2003.
  • Izvori za istoriju SKJ. Dokumenti centralnih organa KPJ. NOR i Revolucija (1941–1945), knj. 4. Priredio Venceslav Glišić. Beograd: Komunist, 1985.
  • Jakšić, Pavle. Nad uspomenama. Beograd: Rad, 1990.
  • Korać, Manojlo. Između Draže i Nedića. Kragujevac: Pogledi, 2015.
  • Krasić, Bogić. „Užički kraj 1942. godine“. Užički zbornik, br. 36, (2012), 440–450.
  • Krasić, Bogić. Užički okrug 1943. godine. Užice: Narodni muzej Užice, 2014.
  • Marinković Radovan, Tomislav Protić, i Jovan Radovanović. Dragačevo, slobodarski i revolucionarni razvoj. Čačak: Čačanski glas, 1981.
  • Marković, Saša. Bujice na Mlavi: građa o zbivanjima tokom narodnooslobodilačke borbe na teritoriji opštine Petrovac na Mlavi. Petrovac na Mlavi: Opštinski savez boraca, 1987.
  • Marković, Saša. Stazama smelih: monografija narodnooslobodilačkog rata na području opštine Požarevac. Požarevac: Kulturno-prosvetna zajednica opštine, 1979.
  • Milošević, Aleksandar. Srpska priča, sećanja iz rata i revolucije 1941–1945. Priredio Nemanja Dević. Beograd: Službeni glasnik, 2018.
  • Milunović, Marko. Od nemila do nedraga. Beograd: Kosmos, 1992.
  • Mladenović, Miloš. Lažni idoli i varljivi ideali. London, 1965.
  • Mrdaković, Radomir. Ustanička Toplica i pogibija Vidojevačke čete. Beograd: Novela, 1985.
  • Nikolić, Živojin. Jugoistočna Srbija u narodnooslobodilačkom ratu i revoluciji. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 1979.
  • Nikolić Kosta, i Bojan Dimitrijević. General Dragoljub Mihailović (1893–1946), biografija. Beograd: Zavod za udžbenike, 2011.
  • Nikolić, Kosta. Istorija Ravnogorskog pokreta. Beograd: Zavod za udžbenike, 2014.
  • Pavlović, Stevan. Hitlerov novi antiporedak: Drugi svetski rat u Jugoslaviji. Beograd: Clio, 2009.
  • Parmaković, Dragoslav. Mačvanski (podrinski) Narodnooslobodilački odred 1941–1944. Šabac: Fond za narodnooslobodilačke borbe Podrinja, 1973.
  • Petranović, Branko. AVNOJ, revolucionarna smena vlasti 1942–1945. Beograd: Nolit, 1976.
  • Petranović, Branko. Srbija u Drugom svetskom ratu 1939–1945. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar, 1992.
  • Poznanović Rade, Milun Raonić, i Milorad Radojičić. Tragom izdaje. Valjevo: SUBNOR, 1987.
  • Rajevac, Aleksandar. Početak građanskog rata u okupiranoj Srbiji 1941. Novi Sad: Prometej, 2014.
  • Rančić Ivan, i Boris Tomanić. Orašački srez u listu Novo vreme 1941–1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 2019.
  • Rasulić, Toma. Gročanska hronika. Grocka: Izvršni savet Skupštine opštine, 1988.
  • Samardžić, Miloslav. Draža i opšta istorija četničkog pokreta. Kragujevac: Pogledi, 2005.
  • Sekulović, Dobrivoje. Vrnjačka Banja sa okolinom u NOB i revoluciji 1941–1945. Beograd: Republički odbor SUBNOR Srbije, 1977.
  • Sekulović, Dobrivoje. Župa u Narodnooslobodilačkoj borbi 1941–1945. Aleksandrovac: Opštinski odbor SUBNOR, 1995.
  • Trifunović, Ljubomir. Portret bez rama. Niš: Imprimé, 2007.
  • Žarić, Darko. „Lice i naličje okupacije: slučaj nemačkog komandanta grada Prokuplja kapetana Hansa Vajcera“. Vojno-istorijski glasnik, br. 2, (2013), 227–234.
  • Živanović, Mirko. Svetli likovi iz tamnih dana. Minhen: Iskra, 1983.
  • Živković, Milutin. Između Velike Albanije i okupirane Srbije. Leposavić: Institut za srpsku kulturu, 2018.