Categories

MA Boris Tomanić
Institute for Contemporary History
Belgrade, Republic of Serbia

 

MASS SHOOTINGS IN KRAGUJEVAC DURING AND AFTER WORLD WAR II (1941–1945). TESTIMONIES AND MEMORIZATION

Vol. XXXVIII, 1/2020, pp. 83–106
https://doi.org/10.29362/ist20veka.2020.1.tom.83-106

 

ABSTRACT/RESUME:

The article analyzes three of the most famous killing fields in Kragujevac and its surroundings – Šumarice, Metino Brdo and Kapislana. In these locations during the occupation of Yugoslavia, German soldiers executed civilians and members of the resistance movements. After the liberation of Serbia in the autumn of 1944, the new communist government began with shootings in the same locations through its military and police institutions. In the wild justice and uncontrolled retributions, a large number of civilians-ideological enemies were killed. The perception, method, and the frequency of crimes and level of repression are described through the testimonies of the survivors. Also outlined is the parallel between criminals and victims.

The continuity of the crimes that lasted with minor interruptions from October 1941 to the spring of 1945, the large number of those who were killed and the different executors of mass crimes led to the shaping of collective memory in the most tragic form that, over time, suffered numerous changes and additions. Due to political and social aspects, as well as uncritical perceptions of the past, the memorization has remained disproportionate. At the beginning of the 21st century, new efforts have been made in studying the crimes, especially those in which the perpetrators were the institutions of the communist government. Unfortunately, scientific procedures are still in their initial phase, so, as already stated, the collective memory is still uneven and prone to ideological turnarounds and radical disagreements among individuals.

 

KEYWORDS: Kragujevac, Serbia, World War II, German Soldiers, Communist Authorities, Mass Shootings

 

REFERENCES:

  • Afiero, Massimiliano. The 7th Waffen-SS volunteer gebirgs (mountain) division Prinz Eugen. Atglen: Schiffer Publishing, 2016.
  • Avramovski, Živko. Treći Rajh i Borski rudnik. Bor: Muzej rudarstva i metalurgije „Bor“, 1975.
  • Begović, Sima. Logor Banjica 1941–1944. 1–2. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 1989.
  • Beljaković, Miodrag. Pod oblacima Srbije. Kragujevac: Jefimija, 2004.
  • Božović, Srđan. Divizija „Princ Eugen“. Pančevo: Narodni muzej, 2011.
  • Brkić, Staniša. Ime i broj, Kragujevačka tragedija 1941. Kragujevac: Spomen-park „Kragujevački oktobar“, 2007.
  • Brkić Staniša, i Nenad Đorđević. Grosse Vebrechen der Wehrmacht, Kragujevac 1941. Kragujevac: S. Brkić, 2004.
  • Browning, Christopher R. “The Final Solution in Serbia-The Semlin Judenlager-A Case Study”. Yad Vashem Studies, XV (1983), 55-90.
  • Cvetković, Dragan. „Holokaust kao ekstremni oblik stradanja civila okupirane Srbije – numeričko određenje i kvantitativna analiza“. Tokovi istorije, br. 2, (2018), 89–118.
  • Cvetković, Srđan. Između srpa i čekića. Represija u Srbiji 1944–1953. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 2006.
  • Cvetković, Srđan. Komisija za tajne grobnice ubijenih posle 12. septembra 1944. Godišnji izveštaj 2010. Beograd: Državna komisija za tajne grobnice ubijenih posle 12. septembra 1944, Institut za savremenu istoriju, 2010.
  • Cvetković, Srđan. Između srpa i čekića, 1. Likvidacija “narodnih neprijatelja” 1944–1953. Beograd: Službeni glasnik, 2015.
  • Ćirović, Slobodan. Razgovori u porti pod zapisom. Kragujevac: Nova svetlost, 1995.
  • Ćirović, Slobodan. Na tragu zločina. Gruža u četnicima II, 1944–1952. Kragujevac: Nova Svetlost, 2003.
  • Dimitrijević, Bojan. Vojska Nedićeve Srbije. Oružane snage Srpske vlade 1941–1945. Beograd: Službeni glasnik, 2014.
  • Đorđević, Životije. Gubici stanovništva Jugoslavije u Drugom svetskom ratu. Beograd: ABC-Grafika, 1997.
  • Glišić, Venceslav. Teror i zločini nacističke Nemačke u Srbiji 1941–1944. Beograd: Rad, 1970.
  • Janjetović, Zoran. Nemci u Vojvodini. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije, 2009.
  • Kočović, Bogoljub. Žrtve Drugog svetskog rata u Jugoslaviji. Sarajevo, Svetlost, 1990.
  • Koljanin, Milan. Nemački logor na Beogradskom sajmištu 1941–1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 1992.
  • Kusouris, Dimitris. “From Revolution to Restoration. Transnational Implications of the Greek Purge of Wartime Collaborators”, Dealing with Wars and Dictatorships (2014). https://www.academia.edu/5901648/From_Revolution_ to_Restoration_Transnational_Implications_of_the_Greek_Purge_of_Wartime_Collaborators_2014 (accessed August 20, 2018).
  • Lajbenšperger, Nenad. „Presenting and Establishing the Number of Yugoslav Casualties of World War II from Liberation until 1951“. Токови историје, бр. 3, (2017), 143–166.
  • Lilić, Jelena. “Comparison between Serbia, Greece and Bulgaria – Trials of Collaborators 1944–1948”. Мasterwork, Hugo Valentine Center, Upsala University, 2013.
  • Lukač, Dušan. Treći Rajh i zemlje jugoistočne Evrope. Prvi deo, 1933–1936. Beograd, Ljubljana: Vojnoizdavački zavod, Balkanološki institut SANU, Prosveta, Rad–Partizanska knjiga, 1982.
  • Lukač, Dušan. Treći Rajh i zemlje jugoistočne Evrope. Drugi deo, 1937–1941. Beograd, Ljubljana: Vojnoizdavački zavod, Balkanološki institut SANU, Prosveta, Rad–Partizanska knjiga, 1982.
  • Lukač, Dušan. Treći Rajh i zemlje jugoistočne Evrope. Treći deo, 1941–1945. Beograd, Ljubljana: Vojnoizdavački zavod, Balkanološki institut SANU, Prosveta, Rad–Partizanska knjiga, 1987.
  • Manošek, Valter. Holokaust u Srbiјi. Vojna okupaciona politika i uništavanje Jevreja 1941–1942. Beograd: Službeni list SRJ, 2007.
  • Micković Evica, i Milena Radojčić, prir. Logor Banjica. Logoraši, prvi tom-drugi tom: knjige zatočenika koncentracionog logora Beograd−Banjica (1941–1944). Beograd: Istorijski arhiv, 2009.
  • Mlađenović, Ljubo. Pod šifrom Viking: život, borba i stradanje jugoslovenskih interniraca u logorima u Norveškoj 1942–1945. Beograd: Institut za savremenu istoriju 1991.
  • Nikolić, Kosta. Mač revolucije: Ozna u Jugoslaviji: 1944–1946. Beograd: Službeni glasnik, 2016.
  • Pajić, Tomislav. Prinudni rad i otpor u logorima Borskog rudnika 1941–1944. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 1989.
  • Pavlović Momčilo, i Ivana Pantelić, ur. mart 1941, sedamdeset godina kasnije. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 2012.
  • Petranović, Branko. Istorija Jugoslavije 1918–1988. II knjiga. Narodnooslobodilački rat i revolucija 1941–1945. Beograd: Nolit, 1988.
  • Petranović Branko, i Nikola Žutić, prir. mart 1941, tematska zbirka dokumenata. Beograd: NICOM, 1990.
  • Petranović, Branko. Srbija u Drugom svetskom ratu: 1929-1945. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar, 1992.
  • Petrović, Dragoljub. Preživeli optužuju. Kragujevac: Spomen park, 1966.
  • Ristović, Milan. Nemački novi poredak i Jugoistočna Evropa 1940/41–1944/45, planovi o budućnosti i praksa. Beograd: Službeni glasnik, 2005.
  • Ristović, Milan. „Nacistička dominacija u istočnoj i jugoistočnoj Evropi 1939–1945: okupacija, aneksija, saveznički sistem“. Nastava i istorija: časopis prosvetnih radnika, god. V, br. 7 (2007), 17–45.
  • Terzić, Velimir. Slom Kraljevine Jugoslavije 1941. Uzroci i posledice poraza, 2. Beograd, Ljubljana–Beograd, Titograd: Narodna knjiga–Partizanska knjiga–Pobjeda, 1982.
  • Tomanić, Boris. „Kragujevački oktobar na Nirnberškom procesu“, Godišnjak za istraživanje genocida 8 (2016), 229–252.
  • Zbornik dokumenata i podataka o narodno-oslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda, tom 1, knjiga 1. Beograd: Vojnoistorijski institut Jugoslovenske narodne armije, 1949.
  • Zbornik dokumenata i podataka o narodno-oslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda, tom 1, knjiga 2. Beograd: Vojnoistorijski institut Jugoslovenske narodne armije, 1952.
  • Zečević Ljubomir, i Tamara Ćirić, Koncentracioni logor Mauthauzen – povratak nepoželjan. Beograd: Udruženje zatočenika KL Mauthauzen Srbije, 2015.
  • Zirojević, Željko. Mart 1942. g. Streljanje antifašista. Metino brdo-Medna. Kragujevac: SUBNOR, 2012.
  • Žerjavić, Vladimir. Gubici stanovništva Jugoslavije u Drugom svjetskom ratu. Zagreb: Jugoslavensko viktimološko društvo, 1989.
  • Živković, Nikola. Ratna šteta koju je Nemačka učinila Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 1974.